E-Ticaret Ekseninde Temel Tüketici Hukuku Kavramları

Bu yazımda Tüketici Kanunu ve ilgili yönetmelikler kapsamında belirtilen bazı temel teknik kavramlara değineceğim. Bu yazımla birlikte e-ticaret siteleri açısından tüketici hukuku kısmını da sona erdirmeyi planlıyorum. Elbette gelecek yorumlar ya da sorular olursa bu konuya tekrar değiniriz.

a)      Cayma Hakkı                                    : Tüketici Kanunu ve Mesafeli Sözleşmelere Dair Yönetmelik’te detayları düzenlenmiştir.  Adından da anlaşıldığı üzere tüketicinin aldığı mal ya da hizmetten vazgeçmesini sağlayan bir haktır. Malın tesliminden ya da hizmetler söz konusu olduğunda mesafeli satış sözleşmesinin onayı tarihinden itibaren 7 gün içinde tüketici hiçbir gerekçe göstermeden malı ya da hizmeti iade ederek ödemiş olduğu bedeli satıcıdan geri isteme hakkına sahiptir. Burada malın sorunlu (bozuk vs.)  olup olması önemli değildir. Mal ya da hizmette hiçbir kusur olmasa bile bu süre içinde iade etme hakkı tüketicilerin doğal ve kanuni bir hakkıdır. Satıcı’ya, yani site işletmecisine süresi içinde böyle bir talep gelirse talep tarihinden itibaren 10 gün içinde tüketicinin ödediği parayı iade etmek ve en geç 20 gün içinde tüm masrafları satıcıya (yani site işletmecisine) ait olmak üzere ürünü iade almakla yükümlüdür.  Bu hak hiçbir şekilde tüketicinin elinden alınamaz. Mesafeli Satış Sözleşmesine bu hakkı sınırlayan kayıtlar konması durumunda otomatik olarak geçersiz kabul edilir. Bunun hiç mi istisnası yok? Elbette var. Yoksa bu hak da suistimale son derece açık olur. Birkaç örnekle bu hakkın sınırlarını çizelim;

• Satın alınan bir hizmet (ÖRN; konser bileti) belli bir tarihte yapılması zorunlu ise ve satın alma tarihi ile hizmetin gerçekleşme tarihi arasında 7 günden az süre varsa, bu durumda cayma hakkı süresi aradaki süre kadardır. Yani konsere gidip hizmeti alıp cayma hakkı kapsamında iade etmesi mümkün değildir. (Bu örneğe tekrar geri döneceğiz “Ayıplı Hizmet” terimini şimdilik aklınıza not edin)
• Her ürün de sınırsız bir cayma hakkına uygun değildir. İç Çamaşırı, tek seferli kşifre vs gibi bir yolla tüketiciye verilen hizmetler, kişisel bakım için kozmetik krem, vs gibi ürünlerin iadesi ancak kullanılmamış olmak şartı ile mümkündür. Giyilmiş bir iç çamaşırının ya da ambalajı açılmış ve kullanılmış bir parfümün cayma hakkı kapsamında iadesi alınmamalıdır. Bu tarz ürünlerde iade yapılırken esas alınacak kriter ürünün kullanılmamış ve yeniden satılabilir halde olmasıdır. Mesafeli Satışlar Yönetmeliğinin 7. maddesinde detaylı olarak cayma hakkının kullanılamayacağı ürün ve hizmetler yazılmıştır. Yönetmeliğe şu adresten ulaşmak mümkün http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.14778&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=MEsafeli

b)      Ayıplı Ürün ya da Hizmet           : Tüketici Hukuku anlamında Ayıp; satışa konu olan mal ya da hizmetin taahhüt edilen kriterleri sağlamaması maddi, hukuki ya da teknik anlamda eksik, bozuk olmasıdır. Çok basit iki örnek; e-ticaret sitesinden satın aldığınız pantolonu talimata uygun yıkamanıza rağmen ilk yıkama da solması ya da evinize teslim edilen bardakların kutuyu açtığınızda kırık çıkması

İşte bunlar ayıplı ürünlerin en temel örneklerindendir.

Ayıp iki türlü olabilir;

• Açık Ayıp   : Ürün ya da hizmette ilk anda gözle görülür bir sorunun olduğu durumlarda açık ayıp söz konusudur ve ürünün teslim ya da hizmetin gerçekleşmesi tarihinden  itibaren 30 gün içinde bu ayıbın satıcıya bildirilmesi gereklidir. Ayıp, süresi içinde bildirilmez ise Tüketici ürünü ayıplı haliyle kabul etmiş sayılır. Tüketici süresi içinde bildirim yaparak ayıplı malı iade edip parasını geri alma, malın ayıpsız olanı ile değiştirilmesini isteme, ayıp oranında satış fiyatından indirim ya da ücretsiz onarım isteme haklarına sahip olur. Tabi bu haklardan bir tanesini seçip kullanır. Diğer bir hak ise ayıplı mal nedeniyle başka bir ürün ya da kişinin maddi zarar görmesi halinde buna ilişkin tazminat isteme imkanıdır.
• Gizli Ayıp  : Yukarıda da yazdığımız üzere açık ayıp ürünü ya da hizmeti ilk gördüğümüz anda anlayabileceğimiz türden kusurlardır. Gizli ayıp ise ilk anda anlaşılamayacak, kullanım sırasında ortaya çıkabilecek kusurlar için kullanılan tabirdir. Bu tür bir ayıp söz konusu ise Tüketici’nin haklarını kullanma süresi ürünün teslimi ya da hizmetin başlamasını müteakip 2 yıldır. (Bu süre konut ya da tatil amaçlı gayrımankuller söz konusu olduğunda 5 yıla uzar ama bir e-ticaret sitesinden ev satılması pek mümkün olmadığı için bunun detayına değinmiyorum) Tüketici’nin kullanabileceği yasal haklar açık ayıpta yazdığım haklar gibidir.

Görüldüğü gibi E-Ticaret Sitesi İşletmecisinin sorumluluğu bazen çok uzun sürelere tabi olabiliyor. Burada yaşanacak riskleri azaltmak için en güzel yol, mal ya da hizmetin sağlandığı tedarikçi ile yapılacak sözleşmede ,Tüketici Hukuku  nedeniyle oluşabilecek sorumluluğu da Tedarikçi’ye yüklemektir.   Uygulamada zaman zaman 1 sayfalık tedarik sözleşmelerine rastlıyorum. 1 sayfaya tarafların adını adresini ve sözleşmenin konusunu ancak yazabilirsinzi. Maalesef E-ticaret sitesi işletmecileri daha kolay mal bulmak ya da tedarikçiyi küstürmemek gibi nedenlerle hukuka pek önem vermeden ilerliyor. Böyle yapmak yerine baştan hukuki temelleri sağlam atmak çok önemlidir.

Bundan sonraki bir kaç yazımda da girişimci yatırımcı ilişkilerini ele alacağım. Maalesef genç girişimcilerimiz kendilerini yatırımcı bulmaya o kadar çok kaptırıyor ki projenin geleceğini hayati derecede etkileyen hukuki kararları alırken hiç düşünmeden tüm imzaları atabiliyorlar. Bir çok girişimci de maalesef önlerine konan bazı sözleşmeleri anlayamadığından sıkıntı yaşıyor. Yatırımcı ile olan ilişkiler belki de girişimciler açısından en hayati kısımlar. Biraz da bunlara bakalım.